Για αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία (μέρος α΄)

Για αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία (μέρος β΄)

Κυρίες και κύριοι,

Φίλες και φίλοι,

Οι επενδύσεις που έχει κάνει το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού στα αρχαιολογικά μνημεία της χώρας είναι διαχρονικές και πάρα πολύ σημαντικές.

Όπως γνωρίζετε, υπάρχουν χιλιάδες αρχαιολογικοί χώροι σε όλη την Ελλάδα και εκατομμύρια στρέμματα ανασκαφές σε διάφορα στάδια.

Κάθε χρόνο το υπουργείο επενδύει είτε με δικά του κονδύλια είτε μέσω Ευρωπαϊκών προγραμμάτων μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια σε ανασκαφές, αναστηλώσεις και αναπαλαιώσεις σε όλη τη χώρα.

Μόνο από το τρέχον ΕΣΠΑ, μέχρι σήμερα έχουμε εντάξει 120 έργα στο ΕΣΠΑ και αναμένουμε να εντάξουμε άλλα τόσα αρκετά άμεσα.

Η επιστημονική δουλειά που έχει γίνει σε αυτά τα μνημεία είναι απαράμιλλη και σε όλες τις χώρες του κόσμου οι Έλληνες επιστήμονες θεωρούνται ότι πιο εξειδικευμένο υπάρχει στις εργασίες που χρειάζονται αυτά τα μνημεία.

Δεν είναι τυχαίο ότι σε κάθε πολιτιστική συμφωνία που έχουμε υπογράψει, όλες οι χώρες με τις οποίες υπογράφουμε επιμένουν στην ανταλλαγή τεχνογνωσίας σε αυτά τα θέματα.

Και δεν είναι τυχαίο ότι τα μνημεία μας αυτά επισκέπτονται μερικά εκατομμύρια επισκέπτες, πάνω από 8, και αποφέρουν στο κράτος πολλά εκατομμύρια ευρώ.

Είναι μια διαχρονική πηγή πλούτου την οποία μέχρι σήμερα θεωρούσαμε δεδομένη.  Τίποτα όμως δεν πρέπει να θεωρούμε δεδομένο πλέον.

Παρότι τα μνημεία μας αυτά είναι μια διαχρονική πηγή πλούτου για την χώρα μας, μέχρι σήμερα δεν είχαμε βάλει κριτήρια ποιότητας που να καθορίζουν την δυνατότητα αυτών των μνημείων να εξυπηρετούν τους επισκέπτες τους.

Ενώ λοιπόν ένα μνημείο διεθνούς εμβέλειας όπως η Ακρόπολη τραβάει την προσοχή όλου του κόσμου δεν παρέχει σήμερα βασικές υπηρεσίες για τυφλούς επισκέπτες.

Ένας από τους πρώτους στόχους που θέσαμε λοιπόν στο -ενοποιημένο πια- Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού, ήταν να εξασφαλίσουμε ότι όλοι όσοι επισκέπτονται τα μνημεία μας θα έχουν την καλύτερη δυνατή εξυπηρέτηση.

Ενώ λοιπόν έχουμε κερδίσει την μάχη για την επιστημονική αρτιότητα στην αναβάθμιση των μνημείων μας, η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών σε κάθε επισκέπτη είναι το μεγάλο στοίχημα που πρέπει να κερδίσουμε τώρα.

Έτσι λοιπόν, ξεκινήσαμε για πρώτη φορά στην ιστορία του υπουργείου, την καταγραφή και αξιολόγηση των παρεχόμενων υπηρεσιών σε αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία.

Όσο παράξενο κι αν σας φανεί, ποτέ μέχρι σήμερα δεν είχε γίνει κάτι τέτοιο.

Και πρέπει να πω ότι αυτή η δουλειά έγινε σε την αμέριστη συνεργασία με τους προϊσταμένους των Εφορειών.

Και αφού καταγράψαμε τις υπηρεσίες τις χωρίσαμε σε τρεις βαθμίδες υπηρεσιών, σε τρεις ομάδες.

Στις βασικές υπηρεσίες

Στις επιθυμητές υπηρεσίες

Στις εξειδικευμένες υπηρεσίες

Οι βασικές υπηρεσίες αφορούν στις υπηρεσίες που θέλουμε να παρέχουμε σε κάθε επισκέπτη που αγοράζει εισιτήριο.

Ενημερωτικό φυλλάδιο, κυλικείο ή -όπου δεν είναι εφικτό- αυτόματο πωλητή νερού και αναψυκτικών, τουαλέτες, χώρο στάθμευσης.

Οι επιθυμητές είναι αυτές που παρέχουν στον επισκέπτη ενημέρωση και προσβασιμότητα όπως πρόσβαση και τουαλέτες για ΑΜΕΑ, δίγλωσσες πινακίδες/λεζάντες, επίσημος οδηγός ή κατάλογος και πωλητήριο ή πωλητές οδηγών στην είσοδο.

Στις εξειδικευμένες υπηρεσίες ανήκουν τα συστήματα αυτόματης ξενάγησης, τα εκπαιδευτικά προγράμματα, τα μηχανογραφημένα σύστημα έκδοσης εισιτηρίων, οι απτικές διαδρομές ή οι χώροι αφής.

Αφού θέσαμε τα κριτήρια και τα ομαδοποιήσαμε αρχίσαμε να καταγράφουμε τους βασικούς αρχαιολογικούς χώρους και τις υπηρεσίες που αυτοί παρέχουν.

Οι χώροι χωρίστηκαν κατ΄αρχήν σε δύο γενικές ομάδες – σε αυτούς που έχουν εισιτήριο και σε αυτούς που δεν έχουν.

Επικεντρώσαμε την προσοχή μας σε αυτούς στους οποίους χρεώνουμε εισιτήριο.  Ανάλογα με τις υπηρεσίες που προσφέρουν, οι επισκέψιμοι χώροι με εισιτήριο χωρίστηκαν σε 4 κατηγορίες:

Α1 –    Χώροι που παρέχουν όλες τις βασικές, επιθυμητές αλλά και εξειδικευμένες υπηρεσίες.

Α2 –    Χώροι που παρέχουν τις βασικές και επιθυμητές υπηρεσίες αλλά όπου απαιτείται αναβάθμιση σε μία ή περισσότερες από τις εξειδικευμένες υπηρεσίες

Α3 –    Χώροι που παρέχουν τις βασικές υπηρεσίες αλλά απαιτείται αναβάθμιση σε μία ή περισσότερες από τις επιθυμητές υπηρεσίες

Α4 –    Χώροι όπου απαιτείται αναβάθμιση σε μία ή περισσότερες από τις βασικές υπηρεσίες

Αυτή η ιεράρχηση μας βοήθησε να βρούμε σε ποια κατάσταση επισκεψιμότητας βρίσκεται το κάθε μνημείο.

Αμέσως καταγράψαμε τις ελλείψεις κάθε χώρου σε παρεχόμενες υπηρεσίες καθώς και οι υπηρεσίες που χρήζουν αναβάθμισης.

Από τους χώρους που αξιολογήθηκαν οι 176 είναι επισκέψιμοι χώροι και μουσεία με εισιτήριο.

Στην πρώτη ομάδα (Α1) δεν υπάρχει δυστυχώς αυτή την στιγμή κανένας χώρος.  Και μόνο η καταγραφή αυτού του γεγονότος είναι μια μικρή επανάσταση. Το κενό είναι τόσο ηχηρό που από μόνο του λέει ότι κάτι πρέπει να κάνουμε.

Όμως δεν μένουμε εκεί. Το κενό μας δίνει έναν άμεσο μπούσουλα.  Συγκεκριμένους στόχους που πρέπει να πετύχουμε.

Στη δεύτερη ομάδα (Α2) υπάρχουν 19 χώροι και μουσεία

Στην τρίτη ομάδα (Α3) υπάρχουν 44 χώροι

Στην τέταρτη ομάδα (Α4) υπάρχουν πάνω από 100 χώροι και μουσεία

Αυτό είναι το επόμενο στοιχείο που από μόνο του θέτει στόχους.

Στην πλειοψηφία τους, δηλαδή, οι επισκέψιμοι αρχαιολογικοί χώροι είτε έχουν ελλείψεις είτε χρήζουν αναβάθμισης σε μία ή περισσότερες από τις βασικές υπηρεσίες.

Η καταγραφή και μόνο οδηγεί και σε άμεσες προτεραιότητες.

Διότι αν δει κανείς ποιος χώρος είναι και που είναι, βλέπει άμεσα και τι πρέπει να γίνει.

Για παράδειγμα…

Στην Α2 κατηγορία είναι το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και το Νομισματικό Μουσείο στην Αθήνα, το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού και το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, τα μουσεία στην Ολυμπία, τους Δελφούς και τη Βεργίνα. Στην κατηγορία αυτή έχουν μπει κάποια καινούργια μουσεία που ολοκληρώθηκαν στο πλαίσιο του 3ου ΚΠΣ, όπως και κάποιοι χώροι που έχουν αναδειχθεί χάρη στην προσωπική εργασία των αρμόδιων Εφόρων (π.χ. Αιανή).

Στην τρίτη ομάδα (Α3) ο πιο γνωστός είναι η Ακρόπολη των Αθηνών αλλά και άλλοι χώροι – όπως το Θέατρο του Διονύσου, η Επίδαυρος, η Κνωσός και η Σπιναλόγκα – που δέχονται πάνω από 200.000 επισκέπτες τον χρόνο.

Στην τέταρτη ομάδα (Α4) ανήκουν μερικοί από τους πιο σημαντικούς.

Ομολογώ ότι κάποιοι από τους χώρους είναι λίγο αδικημένοι και ήμασταν αυστηροί.

Για παράδειγμα το Ολυμπείον βρίσκεται στην κατηγορία Α4 διότι δεν παρέχει νερό.

Στους χώρους των Δελφών και της Επιδαύρου δεν υπάρχουν οδηγοί ΤΑΠ.

Στην Ακρόπολη δεν υπάρχουν δίγλωσσες πινακίδες.

Προφανώς με το που θα τα αποκτήσουν αυτά θα αναβαθμιστούν αλλά δεν μπορούμε να κάνουμε πως δεν το βλέπουμε.

Είναι προφανές ότι η καταγραφή δεν έγινε ως κριτική στο έργο που έχουν κάνει οι εξαιρετικοί επιστήμονες που επιβλέπουν αυτά τα μνημεία αλλά για να περάσουμε μέσα στην υπηρεσίες ένα νέο τρόπο, μια νέα νοοτροπία για το πως πρέπει να βλέπουμε τα πράγματα.

Και είναι προφανές ότι αν θέλουμε να αναδείξουμε την αρχαιολογική μας κληρονομιά όπως της αξίζει, ώστε αυτή να γίνει πηγή πλούτου για τις τοπικές κοινωνίες και την εθνική μας οικονομία, θα πρέπει να αλλάξουμε το τοπίο με δραστικές παρεμβάσεις.

Με βάση λοιπόν αυτές πια τις λίστες καθίσαμε και καταγράψαμε τις βασικές μας προτεραιότητες.

Βάλαμε τρείς:

1.     Να παρέχουμε βασικές υπηρεσίες σε όλους τους χώρους

2.     Να αναβαθμίσουμε τους πρώτους σε επισκεψιμότητα χώρους στην πρώτη κατηγορία και

3.     Να κάνουμε σταδιακή αναβάθμιση όλων των χώρων με υπηρεσίες που θα κάνουν τα μνημεία πιο προσβάσιμα.

Πρώτη μας προτεραιότητα, το να παρέχει κάθε επισκέψιμος χώρος, όπου βεβαίως αυτό είναι εφικτό και αναγκαίο, όλες τις βασικές υπηρεσίες. Και λέω «όπου είναι εφικτό και αναγκαίο» γιατί προφανώς δεν θα διαμορφώσουμε χώρο στάθμευσης στη Δήλο ή τη Σπιναλόγκα. Αλλά είναι απαράδεκτο σε καταπληκτικούς χώρος, όπως π.χ. το Ολυμπιείο που δέχεται πάνω από 400.000 επισκέπτες τον χρόνο, να μην προσφέρουμε ούτε νερό στον επισκέπτη.

Δεύτερη προτεραιότητά μας, το να παρέχουν οι χώροι με τη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα (π.χ. η Ακρόπολη, η Κνωσός, η Ολυμπία, οι Δελφοί, η Επίδαυρος, οι Μυκήνες, η Βεργίνα, το Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου στη Ρόδο) καθώς και τα μεγάλα μουσεία της χώρας (π.χ. το Εθνικό και το Βυζαντινό Μουσείο σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη) όχι μόνο τις βασικές και τις επιθυμητές υπηρεσίες αλλά και όλες τις εξειδικευμένες.

Και τρίτον, σταδιακά οι υπηρεσίες σε όλους τους χώρους και τα μουσεία της χώρας θα αναβαθμίζονται ώστε να μπορέσουν να «ανέβουν κατηγορία».

Είναι φυσικό κάποιος να αναρωτηθεί: πως θα γίνουν όλα αυτά;

Ποια είναι τα εργαλεία που έχουμε στα χέρια μας για να πετύχουμε σ’ αυτό το δύσκολο έργο.

Πρώτα από όλα πρέπει να σας πω ότι κάποια έχουν ήδη δρομολογηθεί και προχωρούν μέσω ΕΣΠΑ.

Από τα 400 περίπου εκατομμύρια, πάνω από 5 αφορούν στην αναβάθμιση της επισκεψιμότητας των χώρων που έχουν μπει στο ΕΣΠΑ, διότι όλοι οι χώροι που εντάχθηκαν στο ΕΣΠΑ πρέπει να έχουν προβλέψει όλες τις υποδομές για τις βασικές και τις επιθυμητές υπηρεσίες.

Σημαντικό ρόλο στην προσπάθειά μας θα παίξει και το αναβαθμισμένο ΤΑΠ αλλά και άλλοι φορείς όπως ο ΕΟΤ.

Το ΤΑΠΑ ήδη καταγράφει ελλείψεις σε πωλητήρια και κυλικεία και δρομολογεί εργασίες, διαγωνισμούς και ότι άλλο είναι απαραίτητο για να διασφαλίσει την καλή τους λειτουργία.

Ήδη παρέλαβε εξάλλου τα πωλητήρια του ΟΠΕΠ και «τρέχει» διαγωνισμός μέσω ΑΣΕΠ για την πρόσληψη εποχικών πωλητών ώστε να λειτουργήσουν και πάλι κανονικά.

Τέλος, έχει συσταθεί στο ΤΑΠ επιτροπή για τη μηχανογράφηση του συστήματος εισόδου επισκεπτών και θα προκηρυχθεί σχετικός διαγωνισμός μέσα στον Δεκέμβριο.

Σημαντική είναι η δουλειά που γίνεται και με τα ενημερωτικά φυλλάδια.

Γίνεται με την συνεργασία του ΕΟΤ.

Έχει ζητηθεί από τους υπεύθυνους αρχαιολόγους να καταθέσουν υλικό ώστε να φτιαχτούν ενημερωτικά φυλλάδια για τους 35 χώρους που σήμερα δεν έχουν.

Ταυτόχρονα, επικαιροποιούνται και ξανασχεδιάζονται όλα τα παλιά ενημερωτικά φυλλάδια. Δημοσιοποιείται την άλλη εβδομάδα ο διαγωνισμός για την εκτύπωση τους.

Και εδώ όμως γίνεται μια μικρή επανάσταση. Ενώ μέχρι πέρυσι οι παραγγελίες γίνονταν ξεχωριστά για κάθε χώρο, φέτος η εκτύπωση θα γίνει κεντρικά και σε πολύ μεγαλύτερες ποσότητες, διασφαλίζοντας έτσι την απολύτως χαμηλότερη τιμή.

Έτσι, πέρυσι δώσαμε ως Υπουργείο 154.000 € και τυπώθηκαν 1.200.000 φυλλάδια. Φέτος με τα ίδια χρήματα θα τυπώσουμε 5.500.000 φυλλάδια. Αν ακολουθούσαμε την πρακτική που επικρατούσε μέχρι πέρυσι, θα έπρεπε να δώσουμε περίπου 705.000 €… Μια εξοικονόμηση για το Υπουργείο και το ΤΑΠ της τάξης του μισού εκατομμυρίου.

Παράλληλα, και σε συνεργασία με το www.visitgreece.gr, επικαιροποιείται το site του Υπουργείου μας.

Όμως δεν μένουμε εκεί. Για να προχωρήσουμε το σχέδιό μας με μεγαλύτερη ταχύτητα θα χρειαστούμε την συνεργασία πολλών φορέων και αυτήν επιδιώκουμε.

Φορείς όπως είναι οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης που μπορούν να βοηθήσουν τόσο στην αναβάθμιση των χώρων, του περιβάλλοντος χώρου και των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς που οδηγούν στους χώρους αυτούς.

Ιδρύματα όπως του Ωνασείου, Νιάρχου και Λεβέντη που έχουν δείξει μια μεγάλη ευαισθησία για αυτούς τους χώρους.

ΜΚΟ όπως το Διάζωμα που όλοι ξέρετε ή το Σώμα Ελληνικού Οδηγισμού που ξεκινάει το δικό του πρόγραμμα αναβάθμισης των χώρων σε συνεργασία με τις κατά τόπους εφορίες.

Χορηγοί οι οποίοι θέλουν να αναβαθμίσουν χώρους σαν ένδειξη εταιρικής ευθύνης στις κατά τόπους κοινωνίες.

Και θα ήθελα εδώ να ευχαριστήσω για την συνεργασία του το Φάρο Τυφλών.

Από την αξιολόγηση προέκυψε ότι ενώ υπάρχουν προγράμματα για πρόσβαση ΑΜΕΑ στους αρχαιολογικούς χώρους δεν υπάρχει καμία πρόνοια για τους τυφλούς επισκέπτες, εκτός από περιπτώσεις που χάρη στην πρωτοβουλία και την προσωπική εργασία Εφόρων υπάρχουν σχετικές διευκολύνσεις.

Αυτό πρέπει να αλλάξει. Ήδη σε συνεργασία με τον «Φάρο Τυφλών» μετεγγράφονται όλα τα ενημερωτικά φυλλάδα σε Braille, ενώ προσεχώς θα εκδοθεί εγκύκλιος σχετικά με τους χώρους αφής και την πρόσβαση ατόμων με προβλήματα όρασης.

Θα ρωτήσει κάποιος: και πού θα βρεθούν χρήματα για όλα αυτά σε περίοδο δημοσιονομικής κρίσης;

Όπως είπα πολλές από τις εργασίες που προβλέπονται είναι θέμα οργάνωσης και σωστής ενημέρωσης που συχνά δεν έχουν κανένα κόστος.

Επίσης κάποιες από τις υπηρεσίες όχι απλά δεν θα επιβαρύνουν τον προϋπολογισμό του Υπουργείου αλλά θα μας φέρουν και έσοδα –π.χ. η σωστή λειτουργία των πωλητηρίων και κυλικείων.

Άλλες υπηρεσίες θα καλυφτούν με καλύτερη διαχείριση τρεχόντων εξόδων και οικονομίες κλίμακας.

Από το ΤΑΠ έχουμε εξασφαλίσει επενδύσεις ύψους 1,5 εκατ. € τον χρόνο για τα επόμενα τρία χρόνια.

Και σήμερα μπορώ να σας ανακοινώσω ότι ο ΟΠΑΠ έχει δεσμευθεί να επενδύει 3,5 εκατ. € τον χρόνο σε αυτό το πρόγραμμα για τα επόμενα τρία χρόνια.

Είναι μια ένδειξη πως με τον σωστό προγραμματισμό μπορούμε να εξασφαλίσουμε τις συνθήκες ώστε κάθε τι που κάνουμε θα πιάνει τόπο και θα χτίζει προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση.

Δηλαδή σε βάθος τριετίας θα δοθούν 15 εκατ. € που θα προστεθούν βεβαίως στα περίπου 5 εκατ. που προβλέπεται να δοθούν μέσω ΕΣΠΑ για αναβάθμιση των αρχαιολογικών χώρων.

Με αυτά τα χρήματα θα εξασφαλίσουμε τους τρεις στόχους που βάλαμε:

Τα περισσότερα μνημεία θα αναβαθμιστούν μια κατηγορία

Τα πρώτα σε επισκεψιμότητα μνημεία θα ενταχθούν στην κατηγορία Α1

Θα εξαλείψουμε, μια για πάντα, την κατηγορία Α4.

Και όλα αυτά σε τρία χρόνια

Φίλες και φίλοι,

Αν θέλουμε η Ελλάδα να ξαναμπεί σε τροχιά ανάπτυξης, οφείλουμε να αναδείξουμε με τον καλύτερο τρόπο τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα.

Ο Πολιτισμός είναι το μεγαλύτερο απ’ αυτά.

Μαζί με τον Τουρισμό μπορούν να συμβάλουν καθοριστικά στην έξοδο της Ελλάδας από την κρίση.

Με το ολοκληρωμένο πρόγραμμα που καταθέτουμε σήμερα για την αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών στους αρχαιολογικούς χώρους και τα Μουσεία της πατρίδας μας γίνεται το πρώτο μεγάλο βήμα ώστε, μέσα από ένα ευρύ πλέγμα δράσεων και συνεργιών, να ικανοποιούν και τον πιο απαιτητικό επισκέπτη.

Με στόχο αυτός να έχει μια άριστη εικόνα όχι μόνο για τον αρχαίο μας πολιτισμό αλλά και για τη σύγχρονη, εξωστρεφή, δημιουργική Ελλάδα, που ξέρει να αντιμετωπίζει φιλόξενα και με σεβασμό τους επισκέπτες της.

Σας ευχαριστώ.